Προγράμματα Σπουδών των Ελληνικών Α.Ε.Ι. & Επαγγέλματα του Μέλλοντος
Μια από τις έντονες συζητήσεις που «άνοιξε» η πανδημία, είναι οι κοσμογονικές αλλαγές που ήρθαν και διαμορφώνονται στην αγορά εργασίας αλλά και στο μοντέλο εργασίας, το οποίο, ακόμη, δεν ξέρουμε κατά πόσο θα επανέλθει στο κανονικό, θα συνεχίσει ως (νέο) μοντέλο τηλεργασίας ή αν θα επικρατήσει -εν τέλει- ένα υβριδικό μοντέλο. Πέρα από αυτό, εντείνεται ακόμη περισσότερο η κουβέντα για θέσεις εργασίας που θα υφίστανται, επαναπροσδιορίζονται αλλά και δημιουργούνται εκ νέου.
Λίγο πολύ, σχετικές μελέτες αναφέρουν πως μέχρι το 2030 περίπου ένα 10% θα αφορά σε νέα εντελώς επαγγέλματα. Ένα μεγάλο ποσοστό θέσεων εργασίας εξαρτάται από το reskilling & upskilling διαφόρων επιστημόνων και εργαζομένων αλλά και στην πρόσκτηση νέων γνώσεων και ικανοτήτων που απαιτεί η 4η βιομηχανική επανάσταση που είχε ξεκινήσει πριν και τα νέα δεδομένα του Covid19 επηρεάσουν την τρέχουσα πραγματικότητα.
Πάντως, ειδικά στην Ευρώπη, διαφαίνεται έντονα η τάση για αύξηση της απασχόλησης σε τομείς έντασης γνώσης όπως π.χ. οι τηλεπικοινωνίες, ενώ μειώνεται στη μεταποίηση και τη γεωργία.
Η αύξηση της απασχόλησης πάντως, πριν από την πανδημία, σε κάθε περίπτωση ευνόησε τους εργαζόμενους με υψηλά επίπεδα γνώσεων & δεξιοτήτων, λογικό επακόλουθο και της νέας βιομηχανικής επανάστασης που ήδη βιώνουμε.
Κατά πόσο όμως στα Ελληνικά Α.Ε.Ι., βλέπουμε προγράμματα σπουδών, πεδία, τομείς και εξειδικεύσεις που θα εφοδιάσουν τους αυριανούς αποφοίτους με γνώσεις απαραίτητες για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και με πτυχία που θα τους οδηγήσουν στα επαγγέλματα του μέλλοντος; Η αλήθεια είναι πως, σε πολλά τμήματα της Ελληνικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, παράγεται έργο και καλλιεργούνται, αθόρυβα, γνώσεις που προετοιμάζουν επιστήμονες και επαγγελματίες του μέλλοντος. Οι περιπτώσεις είναι αρκετές, και θα παραθέσουμε ακολούθως ορισμένες μόνο από αυτές, που είναι αρκετά χαρακτηριστικές και που συχνά δεν γνωρίζουν γονείς και μαθητές, όταν εξερευνούν τα προγράμματα σπουδών των Πανεπιστημίων μας.
ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ. Το Τμήμα Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών είναι ένα από τα σημαντικότερα Τμήματα της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τον τομέα Εφαρμοσμένης Μηχανικής, Τεχνολογίας Υλικών και Εμβιομηχανικής που έχει ως σκοπό την εκπαίδευση και έρευνα σε επιστημονικές περιοχές όπως φυσική και μηχανική συμπεριφορά υλικών, σύνθετα και προηγμένα υλικά, τεχνολογίες επισκευής και συντήρησης δομικών μερών κατασκευών, εμβιομηχανική, βιοϊατρική τεχνολογία (βιοϋλικά, τεχνητά όργανα, βιορρεολογία κ.λπ.), υπολογιστική μηχανική, αεροδιαστημικά υλικά και ανάλυση και βελτιστοποίηση κατασκευών από σύνθετα υλικά. Το Εργαστήριο Εμβιομηχανικής & Βιοϊατρικής Τεχνολογίας ασχολείται με τη Μηχανική της εμβίου ύλης. Δηλαδή, ασχολείται με την μελέτη της μηχανικής λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος και της δυνατότητας αντικατάστασης μελών και οργάνων του σώματος με κατάλληλα βιοσυμβατά μοσχεύματα!
ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ. Ίσως το πλέον σημαντικό πεδίο της εποχής μας, το οποίο πραγματεύονται αρκετά προγράμματα σπουδών Ελληνικών ΑΕΙ. Χαρακτηριστική περίπτωση τμήματος, με συστηματική ενασχόληση με το πεδίο αυτό, είναι το τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το Τμήμα από την δημιουργία του είχε ισχυρό ερευνητικό προσανατολισμό. Από την έναρξη λειτουργίας του συνεργάζεται στενά με το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Η συνεργασία αυτή, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα και δημιουργεί ένα εξαιρετικό περιβάλλον για ερεύνα και εκπαίδευση. Το ερευνητικό έργου του Τμήματος χαίρει πλέον διεθνούς αναγνώρισης. Πέρα από το βασικό υπόβαθρο στα Μαθηματικά και τη Φυσική, το τμήμα ασχολείται, μεταξύ άλλων, και με επιστημονικά πεδία όπως η Υπολογιστική Όραση και η Ρομποτική. Εξίσου σημαντική είναι και η μετάδοση γνώσεων που παρέχεται συστηματικά και από της Σχολές ΗΜΜΥ των Ελληνικών Α.Ε.Ι. με πληθώρα εργαστηρίων με αξιόλογη δράση όπως π.χ. το εργαστήριο Συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης και Μάθησης του ΗΜΜΥ του Ε.Μ.Π. Ειδικά, τα συγκεκριμένα προγράμματα σπουδών έχουν αξιολογηθεί και ως από τα καλύτερα πάνω στο πεδίο τους τόσο θεωρητικά από σχετικές αξιολογήσεις, όσο και πρακτικά από το υψηλό επίπεδο των αποφοίτων τους.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ & DATA MINING. Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται και ως εποχή των «Μεγάλων Δεδομένων» λόγω της πρωτοφανούς κλίμακας δεδομένων που παράγονται καθημερινά. Όπως ευστοχά έχει ειπωθεί, τα δεδομένα είναι το νόμισμα της εποχής μας και υπο αυτό το πρίσμα, αναλυτές και επιστήμονες των δεδομένων λογίζονται όχι ως επαγγέλματα του μέλλοντος αλλά ως απαραίτητα στελέχη του παρόντος! Πηγές όπως το διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα, τα δίκτυα αισθητήρων κ.λπ. προσφέρουν πλέον ασταμάτητα δεδομένα που απαντώνται σε ποικίλες μορφές. Προγράμματα σπουδών όπως το Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας, Ψηφιακών Συστημάτων κ.ά. συνδέονται άρρηκτα με αυτό το πεδίο. Παράλληλα, αρκετά είναι και τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών όπως το Πληροφοριακά Συστήματα & Υπηρεσίες του Πανεπιστημίου Πειραιώς όπου οι φοιτητές αποκτούν δεξιότητες στη διαχείριση και ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας, και συγκεκριμένα να καταστρώνουν «προβλήματα» που αφορούν Μεγάλα Δεδομένα σε δομημένη, ημι-δομημένη ή αδόμητη μορφή, να εφαρμόζουν τεχνικές ανάλυσης δεδομένων και μηχανικής μάθησης για τον αποτελεσματικό εντοπισμό τάσεων, κρυφών ή επαναλαμβανόμενων προτύπων, τη διατύπωση προβλέψεων και γενικότερα την ανακάλυψη πολύτιμης γνώσης.
ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. Η Βιοτεχνολογία αποτελεί ένα ραγδαία αναπτυσσόμενο επιστημονικό κλάδο, με σημαντική συνεισφορά στους τομείς της υγείας, της διατροφής, της πρωτογενούς παραγωγής, του περιβάλλοντος κ.ο.κ. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια γίνονται με τεράστιες επενδύσεις σε παγκόσμια κλίμακα στην εκπαίδευση, την έρευνα και τις εφαρμογές της. Συναφές πρόγραμμα Σπουδών μπορούμε να βρούμε στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Τα τμήματα, εφοδιάζουν τους φοιτητές τους με γνώσεις που αφορούν στη γενετική, στη μοριακή βιολογία και τα κυκλώματα γονιδίων στη βιολογία βιοσυστημάτων, στη γενετική τροποποίηση, στη λειτουργική γονιδιωματική, στη διαχείριση του γενετικού υλικού στην κυτταρική μηχανική, στις βιοδιεργασίες και πολλές ακόμη. Οι απεριόριστες εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στη βιομηχανία, στη βιοενέργεια, στη βιοφυσική και τη βιοπληροφορική, στη νανοτεχνολογία, τους βιοαισθητήρες, στη φαρμακευτική βιοτεχνολογία και όχι μόνο, καθιστούν τους βιοτεχνολόγους ως μια πολύ δυναμική επιστημονική ειδικότητα για τα επόμενα χρόνια.
ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (VIRTUAL REALITY, AUGMENTED REALITY) & 3D GRAPHICS. Τα πεδία αυτά αποτελούν ίσως έναν από τους δυναμικότερους και τους πιο εντυπωσιακούς τομείς για τα επόμενα χρόνια με δεκάδες εφαρμογές από την υγεία μέχρι την εκπαίδευση και από τη διαφήμιση μέχρι τη ναυτιλία κ.ο.κ.! Στα πεδία αυτά και όχι μόνο έχουμε την περίπτωση ενός τμήματος που αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα σύνθεσης καινοτόμων πεδίων και μοντέρνου προγράμματος σπουδών προσανατολισμένου στις τάσεις της επόμενης δεκαετίας, το τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Αποτελεί το μόνο τμήμα στην Ελλάδα που συνδυάζει με πρωτοτυπία τρεις νευραλγικούς επιστημονικούς και αναπτυξιακούς τομείς, αυτούς της Πληροφορικής, των Επικοινωνιών και του Πολιτισμού, και παράγει αξιόλογους επιστήμονες & επαγγελματίες, ικανούς να ανταποκριθούν στο σύγχρονο ακαδημαϊκό & επιχειρησιακό περιβάλλον για τη μελέτη και εφαρμογή των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στο πεδίο του Πολιτισμού. Χαρακτηριστικό ως προς αυτό είναι κάποια από τα αντικείμενα που προσφέρονται, όπως: Θεωρία και Σχεδιασμός Ψηφιακών Παιχνιδιών (Game Desing), Τρισδιάστατα Γραφικά με Υπολογιστή (3D Graphics), Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), Μουσεία και Ψηφιακές Τεχνολογίες (Digital Museums), Μοντέλα Επικοινωνίας (Communication Models), Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (Creative Industries), Social media, Διαδραστικός Σχεδιασμός (Interactive Design) κ.λπ.
Μάλιστα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πρόεδρος και Αναπληρωτής Καθηγητής του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας κ. Καλλονιάτης Χρήστος, το Τμήμα, προάγοντας καινοτομία σε ένα διεπιστημονικό πλαίσιο, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη φοιτητοκεντρική μάθηση, προσφέροντας στον/στην κάθε φοιτητή/τρια την ευελιξία και την ελευθερία να επιλέξει μαθήματα ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του/της και την επαγγελματική του/της στόχευση. Οι πτυχιούχοι του Τμήματος έχουν υψηλά ποσοστά απασχολησιμότητας σε πληθώρα δημόσιων και ιδιωτικών φορέων ενώ η μοναδικότητα του Τμήματος στην Ελλάδα προάγει την ανάπτυξη νέων ειδικοτήτων στην αγορά εργασίας της χώρας μας και έτσι οι απόφοιτοι απασχολούνται, ενδεικτικά, σε τομείς όπως:
- Ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων και λογισμικού για πολιτιστικές εφαρμογές (Προγραμματισμός, Εικονική Πραγματικότητα, Ψηφιακά Παιχνίδια, Μουσεία, Χώροι τέχνης)
- Ανάπτυξη και διαχείριση ψηφιακών οπτικοακουστικών προϊόντων (Μοντάζ, ντοκιμαντέρ)
- Σκηνοθεσία, επεξεργασία και σύνθεση ψηφιακών δεδομένων για τη δημιουργία βίντεο, animation και κινούμενης εικόνας
- Πολιτιστική διαχείριση, Πολιτιστικό μάρκετινγκ και διαφήμιση πολιτιστικών φορέων και οργανισμών (Μουσεία, Πινακοθήκες, ΜΜΕ, social media, φορείς τέχνης και γνώσης)
- Σχεδίαση και Ανάπτυξη Εκπαιδευτικών Τεχνολογιών για δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς
- Σχεδίαση και Ανάπτυξη γραφικών και τρισδιάστων γραφικών (3D) για πολιτιστικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους φορείς
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το Τμήμα έχει χαρακτηριστεί ως “innovator” (πρωτοπόρο) ως προς το πρόγραμμα σπουδών που διαθέτει και τις ακαδημαϊκές διαδικασίες που ακολουθεί από Ανεξάρτητη Διεθνή Επιτροπή Εξωτερικών Εμπειρογνωμόνων, κατά τη διαδικασία της εξωτερικής του αξιολόγησης, που διοργανώθηκε από την Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
Αυτές είναι ορισμένες μόνο από τις περιπτώσεις τμημάτων και πεδίων που μπορούμε να βρούμε στα Ελληνικά Α.Ε.Ι. που είναι πράγματι προσανατολισμένα στην αυριανή αγορά εργασίας. Ας μην ξεχνάμε πως σήμερα καλούμαστε να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας για δουλειές που ακόμα δεν έχουν δημιουργηθεί, για να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες που ακόμα δεν έχουν ανακαλυφθεί, και όλα αυτά για να λύσουν προβλήματα που ακόμα δεν γνωρίζουμε πως υπάρχουν. Εξάλλου, πηγαίνοντας λίγους μήνες πριν, ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πως η θέση ενός Chief Health Officer σε μεγάλους οργανισμούς θα είναι σχεδόν ίδιας σπουδαιότητας με αυτή του Διευθύνοντος Συμβούλου για την εύρυθμη λειτουργία μιας πολυεθνικής; Ας ανακαλύψουμε με τη συνδρομή του επαγγελματικού προσανατολισμού, τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα μας και ας εξετάσουμε προσεκτικά τα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων μας. Ίσως για τον καθένα μας, σε κάποιο από αυτά, να κρύβεται το δικό μας επάγγελμα του μέλλοντος!
Σύνταξη: Δρ Ταουσάνης Χρήστος, Σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού, EMPLOY EDU Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας | www.employ.edu.gr