Μια από τις σημαντικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι η εκπαίδευση των προσφύγων αλλά και το στοίχημα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας:
• Σε 2.493 υπολογίζονται τα παιδιά ηλικίας 6-16 ετών που διαμένουν εντός του αστικού ιστού (σε διαμερίσματα ή ξενώνες) και έχουν ήδη εγγραφεί σε σχολεία όλης της Ελλάδας σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Ο αριθμός αυτός συνεχώς αυξάνεται.
• Σε περισσότερα από 2.360 υπολογίζονται τα παιδιά σχολικής ηλικίας (6-16 ετών) που διαβιούν εντός Δομών Φιλοξενίας Προσφύγων της ενδοχώρας.
• Σε περίπου 1.000 σχολεία σε όλη την Ελλάδα φοιτούν ή πρόκειται να φοιτήσουν προσφυγόπουλα.
Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία της φετινής έκθεσης παρακολούθησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, προκύπτουν τα ακόλουθα:
- Για μεγάλο αριθμό νεοαφιχθέντων προσφύγων, η Ελλάδα αποτελεί χώρα διέλευσης. Ενώ μόνο το 2015 εισήλθαν στην Ελλάδα 817.175 πρόσφυγες διασχίζοντας τα σύνορα, το 2017 διαμένουν στη χώρα περίπου 62.000. Η ένταξη των προσφύγων, είτε με μόνιμο είτε με προσωρινό καθεστώς, έχει αναχθεί σε φλέγον ζήτημα.
- Οι πρώτες δομές υποδοχής για την εκπαίδευση των προσφύγων (ΔΥΕΠ) άνοιξαν τον Οκτώβριο του 2016 για παιδιά ηλικίας έως 15 ετών που διαμένουν σε κέντρα φιλοξενίας προσφύγων (ΚΦΠ) και άλλες δομές φιλοξενίας. Τα νησιά του Αιγαίου, τα οποία επωμίζονται το βάρος της προσφυγικής κρίσης, εξαιρούνται από τη λειτουργία των ΔΥΕΠ με την αιτιολογία ότι φιλοξενούν πρόσφυγες μόνο σε προσωρινή βάση.
- Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, υπάρχουν περισσότερα από 20.000 παιδιά προσφύγων στην Ελλάδα, εκ των οποίων το 48% είναι σε ηλικία εκπαίδευσης (4-15 ετών) και το 12 % σε προσχολική ηλικία (Υπουργείο Παιδείας, 2017).
- Κατά το σχολικό έτος 2016/2017, 111 ΔΥΕΠ παρείχαν κύκλους μαθημάτων κυρίως σε σχολικές εγκαταστάσεις κοντά σε ΚΦΠ μετά το πέρας του σχολικού ωραρίου. Στους εν λόγω κύκλους μαθημάτων καλύπτονταν τα διδακτικά αντικείμενα της ελληνικής ως ξένης γλώσσας, της αγγλικής γλώσσας, των μαθηματικών και των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών, καθώς και της φυσικής αγωγής και της αισθητικής αγωγής.
- Ως τον Μάρτιο, στις ΔΥΕΠ είχαν φοιτήσει περίπου 2600 παιδιά σε 145 τάξεις. Επιπλέον, προσφέρεται μη τυπική εκπαίδευση από ΜΚΟ. Εκτιμάται ότι 2.000 παιδιά φοιτούν στο σχολείο στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης.
- Γενικότερα, μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2015, η Ελλάδα άργησε σχετικά να ανταποκριθεί στην ανάγκη εκπαίδευσης των παιδιών των προσφύγων, όμως στη συνέχεια η ανταπόκριση ήταν συγκριτικά ευέλικτη και ταχεία. Τα σχολικά έτη 2016/2017 και 2017/2018 είναι μεταβατικά έτη για τη σταδιακή ένταξη των παιδιών των προσφύγων στο κανονικό εκπαιδευτικό σύστημα.
- Οι προκλήσεις για την επίτευξη αυτού του στόχου περιλαμβάνουν την εξασφάλιση επαρκούς παροχής κατάρτισης στους εκπαιδευτικούς, τη φροντίδα των παιδιών μικρότερης ηλικίας από την ηλικία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και των παιδιών ηλικίας άνω των 15 ετών, τη διασφάλιση διασυνδέσεων μεταξύ των ΔΥΕΠ και της τοπικής κοινότητας ώστε να μην απομονώνονται περαιτέρω τα παιδιά των προσφύγων, την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών των προσφύγων στα νησιά, καθώς και την αντιμετώπιση του χαμηλού βαθμού σύνδεσης των προσφύγων με το σχολείο.
Η εκπαίδευση παρέχεται από μη μόνιμους εκπαιδευτικούς και κρίνεται καταλυτική η συστηματική υποστήριξη του έργου και της προσπάθειας τους, ο εμπλουτισμός και η επικαιροποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων τους, προκειμένου να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν επιτυχώς το έργο τους.
Οι ειδικότητες που επί του παρόντος φαίνονται να επωμίζονται τον κύριο όγκο των νέων αυτών εκπαιδευτικών αναγκών είναι φιλόλογοι, καθηγητές αγγλικής φιλολογίας, πληροφορικοί, γυμναστές αλλά και καλλιτεχνικές ειδικότητες. Επιπρόσθετα, και από τον κλάδο της πρόνοιας ψυχολόγοι, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές αλλά και ειδικοί παιδαγωγοί μέσω του κατάλληλου γνωστικού υποβάθρου και εξειδίκευσης καλούνται ή και θα κληθούν σύντομα να υποστηρίξουν ακόμη περισσότερο το δύσκολο αυτό εγχείρημα για την ελληνική εκπαίδευση και κοινωνία.
Υπό αυτό το πρίσμα, τμήματα ελληνικής – αγγλικής φιλολογίας, εκπαιδευτικής & κοινωνικής πολιτικής, παιδαγωγικό ειδικής αγωγής, αλλά και ευρύτερα καθηγητικών σχολών, θα πρέπει να επιδείξουν γρήγορα αντανακλαστικά ώστε είτε να εμπλουτίσουν τα προγράμματα σπουδών τους με γνώσεις που θα εφοδιάσουν στα πεδία αυτά τους φοιτητές τους ή να παρέχουν ακόμη πιο στοχευμένες μεταπτυχιακές εξειδικεύσεις που θα συνδράμουν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Το στοίχημα είναι εκεί έξω. Το ανθρώπινο δυναμικό υπάρχει. Το θέμα είναι αν ως εκπαιδευτικό σύστημα και ως κοινωνία θα επιδείξουμε γρήγορα αντανακλαστικά για να το κερδίσουμε!
Επιμέλεια σύνταξης: Δρ Ταουσάνης Χρήστος, Επιστημονικός Διευθυντής Employ
