Με κανόνες και όρους εφημερίδας. Μόνο που οι ρόλοι των προσώπων δεν είναι τόσο ευδιάκριτοι. Οι αρχισυντάκτες: Φιλτράρουν δημοσιεύσεις και επιτηρούν περιεχόμενο και συνομιλίες. Οι υλατζήδες: Εκατοντάδες online «μάτια» επιβλέπουν ποιος γράφει ή τι και παρεμβαίνουν για τυχόν διορθώσεις. Οι συντάκτες ή συγγραφείς: Οι παλιοί – τα «αγριόχορτα», έμπειροι και γνώστες των κανόνων. Και οι νέοι – τα «μπουμπούκια» των πρόσφατων λημμάτων ή οι έχοντες τον «δεκάλογο του καλού Βικιπαιδιστή», με την απαραίτητη τεχνογνωσία και την αυστηρή εγκυκλοπαιδική γραφή (κάτι μεταξύ απλής αγγλικής και επιστημονικής γλώσσας). Και τα τρολ: Οι συνήθως «ανώνυμοι χρήστες» που «πειράζουν» λέξεις και παραφράζουν νοήματα, μέχρι τη στιγμή που το «μάτι» των Big Brother συντακτών «σβήσει» ή «αναιρέσει» το περιεχόμενό τους. Είναι τότε που ξεκινά ο διαδικτυακός πόλεμος; Σίγουρα όχι. Κάθε στιγμή μοιάζει περισσότερο με εθιστικό παιχνίδι που προσφέρει γνώση, σεβασμό στον εθελοντισμό και παράγει δεξιότητες στο λόγο, τη συγγραφή και την συνεργατικότητα. Εδώ το σύνθημα είναι ένα: «Φανταστείτε έναν κόσμο που κάθε άνθρωπος μπορεί ελεύθερα να κοινωνεί το απόσταγμα της γνώσης!». Ή πιο απλά: «Αν την γνώση την κρατούσαμε κρυφή, θα έχανε κάθε αξία!».
Η αφορμή; Το πρώτο λήμμα, το βράδυ της 23 Ιουνίου του 2010 για την «Πρόγνωση σεισμών». Το εγκεφαλογράφημα επιληπτικής κρίσης σε ποντίκι έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με τα τελευταία στάδια γένεσης του σεισμού, δηλαδή την επιληψία της Γης (Παραπομπή: P. Kapiris, J. Polygiannakis, X. Li, X. Yao and K. Eftaxias, 2005) και πολλές αναλύσεις των 72.000 bytes. Ήταν τότε που ο ManosHacker προσέθετε το πρώτο προσωπικό του «λιθαράκι» στην δωρεάν e-γνώση και φυλλομετρούσε το έξυπνο εγχειρίδιο του συγγραφέα. Μέχρι που η απλή περιέργεια έγινε μανία και τελικά, η απόφαση να «βουτήξει» στα άδυτα της μεγαλύτερης διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας παγκοσμίως (Wikipedia), τον έφερε τον Μάιο 2014 στα σκαλοπάτια ίδρυσης του πρώτου συστηματικού σχολείου Βικιπαίδειας στην Ελλάδα, υπό την αιγίδα του δήμου Καισαριανής και υπό την «σκέπη» του 2ου Γυμνασίου, στην οδό Ηρώς Κωνσταντοπούλου 13Β.
Το We του NEWS 247 «τρύπωσε» στο πιο εναλλακτικό σχολείο της Αθήνας, κάθισε στα θρανία που μαθητές σβήνουν και γράφουν λήμματα, έμαθε τα πιο έξυπνα «τρικ» και συνομίλησε με τους πρωταγωνιστές για το μέλλον της ελληνικής Wikipedia που μετρά ήδη 114.576 λήμματα και πάνω από 28 εκατομμύρια pageviews κατά μέσο όρο τον μήνα!
Σε ένα κοινό τραπέζι. Με τον εμπνευστή της πρωτοβουλίας και ιδρυτή του ελληνικού σχολείου Βικιπαίδειας, Μάνο Κεφαλά και τους «μαθητές» του, καθηγητή Πληροφορικής Γιώργο Παπαμήτσοκαι την διευθύντρια του 2ου Γυμνασίου Καισαριανής και καθηγήτρια Πληροφορικής, Μαρία Μπάκου.
«Σημασία έχει η μετάβαση στην Κοινωνία της Ελεύθερης Γνώσης. Όσο μένουμε προσκολλημένοι στην εποχή της επί χρήμασι πληροφορίας, δεν προοδεύουμε. Φρενάρουμε!», θα παραδεχτεί ο Μάνος Κεφαλάς. Στην Ελλάδα τα πρώτα λήμματα άρχισαν να γράφονται δειλά, χωρίς παραπομπές και τεκμηρίωση το 2005-2006. «Πολλές οι ελλείψεις. Αλλά πάνω σε αυτές βασίστηκε η φιλοσοφία του σχολείου. Ήθελα να μοιραστώ γνώσεις με τον κόσμο και να μεταλαμπαδεύσω το χόμπι μου. Ξεκίνησα σταδιακά το 2011 να ‘διδάσκω’ μαζί με άλλους σε εργαστήρια, βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια, σχολεία. Γιατί αφενός διαπίστωσα ότι η Wikipedia αποτελεί σπάνιο εκπαιδευτικό εργαλείο και από την άλλη, διέκρινα μία δυσκολία σε όσους καινούργιους ήθελαν να μπουν στο παιχνίδι».
Στην μικρή, αλλά φωτεινή αίθουσα των 20 υπολογιστών με κεντρικό σύστημα διαχείρισης, τα πάντα λειτουργούν με ακρίβεια. «Δάσκαλοι» και «μαθητές» υψηλών ταχυτήτων. Τα μαθήματα για ενήλικες γίνονται δύο απογεύματα την εβδομάδα (προαιρετικά και τα Σάββατα), ενώ και οι μαθητές του Γυμνασίου απολαμβάνουν ένα δίωρο την εβδομάδα τα δωρεάν μαθήματα, στα πλαίσια πολιτιστικού προγράμματος του υπουργείου Παιδείας.
Δεν υπάρχουν μολύβια και τεφτέρια, παρά μόνο τα έξυπνα εργαλεία που φτιάχτηκαν στο σχολείο της Βικιπαίδειας για ταχύρρυθμη εκμάθηση του ράβε-ξήλωνε λέξεις και αποφθέγματα. Όπως, το «Πρόχειρο». «Αν προσπαθήσει κανείς να γράψει απευθείας στην Wikipedia, ίσως του φανεί βουνό. Θέλει διάβασμα και προσοχή. Εμείς λοιπόν φτιάξαμε έναν χώρο προστασίας που φυτεύεις λήμματα και τα πλάθεις σιγά σιγά πριν δημοσιευτούν». Και το «σκονάκι». «Εύκολα εργαλεία που σε λίγα κλικ σού δείχνουν τον τρόπο για να χτίσεις κείμενα, φωτο-γκάλερι, βίντεο κτλ».
Από στόμα σε στόμα και από αφίσες στο δρόμο. Έτσι μαθεύτηκε η δημιουργία του σχολείου. «Στο πρώτο μάθημα μπήκαν 3-4. Πέρασαν όμως και απογεύματα, χωρίς ούτε ένα μαθητή. Ήταν τότε που ‘κατσαβίδωνα’ υπολογιστές. Έπρεπε να βρω κάτι να κάνω. Είχα πίστη και υπομονή». Μέχρι που ενάμιση χρόνο μετά, το «κοντέρ» του κ. Κεφαλά έγραψε συνολικά 550 διδακτικές ώρες σε περίπου 200 μικρούς και μεγάλους μαθητές. Σημειώνεται ότι το σχολείο Βικιπαίδειας αποτελεί την μοναδική διεθνώς απόπειρα συστηματικής εκμάθησης συγγραφής λημμάτων. «Τι κι αν στο εξωτερικό η αναλογία άνδρες/γυναίκες είναι 10/1; Στην Ελλάδα πετύχαμε την απόλυτη ισορροπία. Ένα ακόμη ‘συν’ είναι ότι από τους 200, παρέμεινε ενεργό το 10%. Σήμερα, περίπου 40 είναι οι πλέον ενεργοί συντάκτες που στον ελεύθερό τους χρόνο κοντράρονται ανοιχτά με τα 5.082.879 λήμματα της αγγλικής Wikipedia».
Αρωγός της προσπάθειας, η διευθύντρια κ. Μπάκου που άναψε το πράσινο φως στην καινοτόμα δράση, καθώς όπως εξηγεί, κατάλαβε από την αρχή τα εκπαιδευτικά οφέλη. «Τόσο στη χρήση Η/Υ, όσο και στη βελτίωση της γλώσσας, στη συλλογή και αξιολόγηση πληροφοριών, στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης, στην Έκθεση, στα Αγγλικά, σε όλα».
Ποια η ακριβής όμως δομή των διδακτικών ωρών; «Την πρώτη ώρα χτίζουμε τεχνικές γνώσεις και τη δεύτερη, προχωράμε σε μαθήματα συναισθηματικής και κοινωνικής νοημοσύνης. Μαθαίνουμε μέσα από το παιχνίδι τι σημαίνει αντικειμενικότητα, κάνουμε debate, μαθαίνουμε να επιχειρηματολογούμε και να συμφιλιωνόμαστε με την online κριτική. Και ξέρετε; Μετά το τέλος του κύκλου μαθημάτων, δίνουμε Πιστοποίηση!».
Παραδείγματα. Οι χρήστες SucreRouge, Kalogeropoulos, Ευάγγελος 1981 και Ah3kal από τις 11.26 το πρωί μέχρι αργά το βράδυ της περασμένης Πέμπτης έσβηναν και έγραφαν το ακαταχώρητο μέχρι τότε λήμμα «Παντελής Παντελίδης», μετά την είδηση του αιφνίδιου θανάτου του καλλιτέχνη σε τροχαίο. Η ημιαυτόνομη Ζανζιβάρη Τανζανίας, αποτελεί κάτι σαν πρότυπο λήμματος από «μαθητή» του σχολείου και μάλιστα, συνταξιούχο. Ο ιδιόχειρος κινούμενος σχεδιασμός του ανθρώπινου στόματος με τα είδη δοντιών, από «μαθήτρια» του κ. Κεφαλά θα έπαιρνε «Άριστα» στο ελληνικό Wiki-Commons.
Στον αντίποδα, ο «βανδαλισμός». Ανώνυμος από το Ναύπλιο έχει παρατηρηθεί ότι συχνά «πειράζει» φράσεις σε αρχαιολογικούς χώρους. Αλλά σε κλάσματα δευτερολέπτου, τα σπαμαρίσματα διαγράφονται. Σπανιότερα, οι πιο «πονηροί» προσθέτουν βωμολοχίες σε λήμματα και με Print Screen διαρρέουν την εικόνα στο διαδίκτυο. «Κοίτα τι γράφει η Wikipedia!», σχολιάζει ο κόσμος ευλόγως.
Οι «καθηγητές» του σχολείου μπορούν να δουν στα προφίλ «μαθητών» ποιος επεξεργάζεται και τι στο «Πρόχειρο». Η πλήρης μετάβαση στη δημοσίευση, μπορεί να διαρκέσει αρκετές ημέρες. «Θέλει διάβασμα. Στο παρελθόν επιχείρησα να καταχωρήσω το ‘είναι’ μας, ενώ δεν είχα σχέση με τις Αρχές της Φιλοσοφίας. Με πήρε καιρό. Όμως, όσες περισσότερες οι παραπομπές, τόσο πιο αξιόπιστο το αποτέλεσμα», λέει ο κ. Κεφαλάς και συμπληρώνει ότι «πνευματικό παιδί» του στην Wikipedia είναι και το «Ναυάγιο του Sea Diamond».
Ο λόγος γραφής; «Βαρύς και σταράτος», όπως τον χαρακτηρίζουν. Εγκυκλοπαιδικός, αποχρωματισμένος, χωρίς αοριστίες και με μηδενική δόση φλυαρίας. «Δεν γράφουμε Εκθέσεις Ιδεών. Ούτε για παράδειγμα: ‘Αυτό είναι το ομορφότερο χωριό!’ Θα μας κόψουν. Δεν παίρνουμε ποτέ θέση. Δεν βάζουμε επίθετα. Σε μία παράγραφο πρέπει να εξηγούμε όλο το νόημα, με σωστό πίνακα περιεχομένων και τίτλους ενοτήτων», εξηγεί ο ιδρυτής του σχολείου. «Στο τέλος όμως, μαθαίνεις να διαβάζεις με κριτικό πνεύμα και με φίλτρα αντικειμενικότητας. Αλλάζει ακόμη και ο τρόπος που βλέπουμε ειδήσεις».
Ο αριθμός των μαθητών και η συνέπεια στις «παραδόσεις» ποικίλλουν. «Υπάρχει χρήστης που έχει γράψει 5.000 λήμματα μόνος του. Άλλοι κάνουν μικρές διορθώσεις (συντακτικά ή ορθογραφικά). Άλλος μπορεί να καταχωρήσει μόνο το χωριό του. Μία κυρία με έφεση στη λογοτεχνία, γράφει μόνο για βιβλία ή βιογραφικά. Ο καθένας ό, τι μπορεί», λέει ο κ. Κεφαλάς. «Οι μαθητές Γυμνασίου αντίστοιχα, έχουν γράψει δεκάδες απλές λέξεις, όπως: παλτό, κρεμάλα, ενώ και το scroutz.gr γράφτηκε από μαθητή Β’ θμιας εκπαίδευσης. Ξεκινήσαμε από τα απλά. Ακόμη και από τα αγαπημένα συγκροτήματα των παιδιών», εξηγεί ο κ. Παπαμήτσος και συμπληρώνει με γέλια: «Ναι, υπάρχουν φορές που τσαντίζονται τα παιδιά. Ένας είχε γράψει το έτος 1923 αντί για 1823. Δεν το πρόσεξε. Αμέσως τον διόρθωσαν. Άλλοι έκαναν Copy Paste, χωρίς έρευνα και τους έκοψαν. Καμιά φορά, παραπονιούνται: Μάς παρακολουθούν; Ποιος είναι αυτός ο μπαμπούλας που διορθώνει συνέχεια;». Η χαρά της δημιουργίας έχει πάντα στόχο την αρτιότητα: «Ξέρουμε ότι κάθε λήμμα περνά από πολλά reviews. Οπότε τα ξεσκονίζουμε, με στόχο να έχουν τις λιγότερες δυνατές αλλαγές».
Ελληνικά «μάτια» ηλεκτρονικής παρακολούθησης υπάρχουν στο Μεξικό, τον Καναδά, τη Γερμανία και αλλού. «Υπάρχουν και εκεί Έλληνες που γράφουν. Αλλά τα πάντα είναι διαφανή, με ψευδώνυμο ή έστω τη διεύθυνση του υπολογιστή. Κάθε λήμμα έχει το ιστορικό του. Πότε ξεκίνησε, ποιος το εμπλούτισε, ποιος αφαίρεσε και τι. Κόμμα στο κόμμα, τελεία στην τελεία. Έτσι σμηλεύεται η κάθε λέξη».
Ποιο όμως το «λεξικό καμάρι» του σχολείου ανήλικων μαθητών; Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη. Το λήμμα αυτό απέσπασε το τρίτο βραβείο σε διαγωνισμό του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου με συμμετοχές από όλα τα σχολεία της Ελλάδας, από τον Έβρο μέχρι και τη Σάμο. «Πολύ διάβασμα. Στην αρχή αποθαρρυνθήκαμε, αλλά δεν το βάλαμε κάτω. Πήραμε την ιστορία του ελληνικού Έθνους, μοιράσαμε σελίδες, χωρίσαμε το διάβασμα σε περιόδους, φωτογραφίσαμε υλικό και γράψαμε έξτρα λήμματα για την απελευθέρωση της Χίου υπό τον Φαβιέρο, τον τακτικό στρατό του 1825, την Καγκελαρία των Σφακίων και άλλα. Τρομερά δύσκολο να στήσεις τεκμηριωμένα κείμενα. Βουτήξαμε στα βαθιά. Έτσι μάθαμε. Μας ωφέλησε πολύ», υπογραμμίζει ο κ. Παπαμήτσος.
(Η κα Μαρία Μπάκου με τη νικήτρια ομάδα)
Αποτρεπτικοί παράγοντες ωστόσο, παραμένουν δύο ελληνικοί νόμοι. Πρώτον, ο αρχαιολογικός που υπαγορεύει πως ό, τι έχει φτιαχτεί πριν το 1830 δεν φωτογραφίζεται. Και η ανυπαρξία ελευθερίας πανοράματος. «Δεν επιτρέπεται να φωτογραφίσουμε κτίρια, εάν δεν έχουν περάσει 70 χρόνια από το θάνατο του αρχιτέκτονα. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να φωτογραφίσουμε αγάλματα. Εκτός εάν δοθεί άδεια. Είμαστε λίγο φτωχοί», εξηγεί ο κ. Κεφαλάς. «Έχουμε προχωρήσει αρκετά. Αλλά μένουν ακόμη πολλά να γίνουν. Έχουμε πολλές ελλείψεις», θα συμφωνήσουν και οι τρεις.
Από το 2007 η ελληνόφωνη έκδοση της Wikipedia απέκτησε «θεραπευτικό» ρόλο (Wiki -Therapy). Στο Εσπερινό Λύκειο Αργοστολίου, άτομα με ψυχολογικά ή νοητικά προβλήματα από το Κέντρο Ψυχικής Υγείας συνδράμουν στη δημιουργία ή επεξεργασία αποφθεγμάτων (Wiki-Φθέγματα) και σβήνουν – γράφουν λέξεις στο Wiki-Λεξικό, υπό την καθοδήγηση της εκπαιδευτικού Μίνας Θεοφιλάτου, οπαδό της δωρεάν πρόσβασης στη γνώση, με σπουδαίες διακρίσεις. «Βλέπεις τα μάτια των παιδιών να λάμπουν, κάθε φορά που τα καταφέρνουν. Και σκεφτείτε ότι στην αρχή, ήταν επιφυλακτικοί μέχρι και οι γιατροί τους», σχολιάζει ο κ. Κεφαλάς.
Όραμα του σχολείου Βικιπαίδειας είναι η σύσταση συλλόγου. «Να μεγαλώσουμε και να πάει η προσπάθειά μας ένα βήμα παραπέρα». Άλλωστε, τον τελευταίο ένα χρόνο στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδας λειτουργεί δεύτερο σχολείο Βικιπαίδειας για εκπαιδευτικούς υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας. «Είχαμε ανέκαθεν διάθεση να κλωνοποιηθεί η δράση μας. Σε λίγα χρόνια ευελπιστούμε σε φυτώριο». Ταχύρυθμα μαθήματα γίνονται και σε άλλα σχολεία της Αττικής με τη σύμπραξη του υπουργείου Παιδείας, του δήμου Αθηναίων και την Εταιρία Ανοιχτού Λογισμικού – Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα. Ο κ. Κεφαλάς εξάλλου βρίσκεται σε ανοιχτή συνομιλία για ανταλλαγή εκπαιδευτικού υλικού σχεδόν με όλες τις επαρχιακές πόλεις και ακριτικά νησιά, ενώ επί τρία χρόνια ο δειυθυντής του 24ου Λυκείου Αθηνών Τάσος Τζαβάρας παρέδιδε και ο ίδιος μαθήματα στους μαθητές του, όντας και ο ίδιος διαχειριστής. Να σημειωθεί ότι το σχολείο Βικιπαίδειας λειτουργεί σύμφωνα με τα εκπαιδευτικά πρότυπα της Unesco για τον 21ο αιώνα: «Μαθαίνουμε να μαθαίνουμε (νέες γνώσεις), μαθαίνουμε να ενεργούμε (δεξιότητες), μαθαίνουμε να συμβιώνουμε με τους άλλους (συνεργατικότητα) και τέλος, μαθαίνουμε να υπάρχουμε (σύνδεση με τη ζωή)».
Σήμερα εμείς, αύριο ο καθένας. Γιατί όχι να μην δοκιμάσεις κι εσύ να γίνεις ο επόμενος Βικιπαιδιστής;
Σκέψου απλά: «Όταν κρατάς την γνώση μακριά από το κοινό, πάει χαμένη!». Και όπως σοφά προνοεί ο κ. Κεφαλάς: «Ας είναι αυτή η παρακαταθήκη μας. Το ηλεκτρονικό αποτύπωμα στον τόπο μας για τις επόμενες γενιές!».
Περισσότερες πληροφορίες για το σχολείο Βικιπαίδειας
http://www.greekteachers.gr/
