Η χρησιμότητα των σχολικών εκδρομών, ως παράγοντας κοινωνικοποίησης των μαθητών, είναι αδιαμφισβήτητη γι αυτό και αποτελούν απαραίτητο στοιχείο της σχολικής ζωής. Από αυτό το σημείο όμως μέχρι την επέκταση των πολυήμερων εκδρομών ακόμα και στο Δημοτικό –με διάφορες μορφές – υπάρχει τεράστια απόσταση.
Οι πολυήμερες εκδρομές και μάλιστα στο εξωτερικό, δεν προβλέπονται, πλην της Γ΄ Λυκείου. Όταν, ωστόσο, αυτές ενταχθούν σε κάποιο πρόγραμμα τότε επιτρέπονται. Η αναφορά δεν γίνεται σε επισκέψεις ή ανταλλαγές στα πλαίσια διάφορων ευρωπαϊκών προγραμμάτων τα οποία διασφάλιζαν, έστω, την δυνατότητα συμμετοχής όλων των παιδιών καθώς δεν επιβαρύνονταν οικονομικά. Γίνεται για εκδρομές στις οποίες οι μαθητές πληρώνουν όλο το κόστος.
Κάθε Σύλλογος διδασκόντων, με βάση το υπάρχον πλαίσιο, έχει δικαίωμα να αποφασίσει για την αναγκαιότητα πραγματοποίησης μιας εκδρομής στο εξωτερικό, τους στόχους, τη διάρκεια, τους συνοδούς, το πρόγραμμα κλπ. και η απόφασή του δεν μπορεί παρά να είναι σεβαστή. Σεβαστή, ωστόσο, πρέπει να είναι και η έκφραση γνώμης ή και κριτικής πάνω σε αυτή την απόφαση, ιδιαίτερα από όσους εμπλέκονται σε αυτή την υπόθεση. Την κύρια ευθύνη, βεβαίως, την έχει το Υπουργείο το οποίο ορίζει το πλαίσιο των σχολικών εκδρομών και τις εγκρίνει. Ευθύνη, ωστόσο, έχει και ο κάθε Σύλλογος Διδασκόντων ο οποίος παίρνει την απόφαση.
Ορισμένοι προβληματισμοί
Οποιαδήποτε εκδρομή σε χώρες της Ε.Ε., που δεν έχει τα χαρακτηριστικά της ανταλλαγής – φιλοξενίας, ελάχιστα διαφέρει από αντίστοιχες εκδρομές που οργανώνουν τα ταξιδιωτικά γραφεία, αφού είναι γνωστό ότι το πρόγραμμα διαμορφώνεται από τα γραφεία με ορισμένες προσθήκες του σχολείου ώστε να ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα.
Οι εκδρομές μέσω προγραμμάτων έχουν υψηλό κόστος και επομένως δεν απευθύνονται σε όλους τους μαθητές. Για να εγκριθούν δεν απαιτείται συγκεκριμένος αριθμός μαθητών που θα συμμετάσχει. Μπορούν δηλαδή να γίνουν με λίγους μαθητές. Όσοι αδυνατούν να ανταποκριθούν και δεν συμμετέχουν, απασχολούνται στο σχολείο περιμένοντας τους συμμαθητές τους για την επανέναρξη των μαθημάτων, με όλο το ψυχολογικό και συναισθηματικό κόστος. Το σχολείο (σχολείο για όλους όπως συνηθίζεται να λέγεται) δεν μπορεί να αποκλείει κανέναν μαθητή πόσο μάλλον μεγάλο μέρος αυτών. Γιατί έτσι από χώρος ίσων ευκαιριών γίνεται φορέας διάκρισης, κύρια έκφραση της ταξικότητας. Ακόμα και ένα παιδί να αδυνατεί να καλύψει το κόστος για το σχολείο είναι μέγιστο πρόβλημα.
Το σχολείο διαχρονικά καλείται να αμβλύνει τα φαινόμενα διακρίσεων και να εξομαλύνει τις σχέσεις σχολείου – μαθητή – οικογένειας. Αυτές οι καταστάσεις, αντίθετα, δημιουργούν ασφυκτικές πιέσεις προς τους γονείς και ενισχύουν τις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις. Ας αναλογιστούμε μετά από πόσες τέτοιες συγκρούσεις διασφαλίστηκε ο ικανός αριθμός υπεύθυνων δηλώσεων ώστε να γίνει η εκδρομή και τι προβλήματα προκλήθηκαν στις οικογένειες.
Αν θεωρήσουμε ότι οι εκδρομές στο εξωτερικό, καθώς και οι πολυήμερες στο εσωτερικό, απαγορεύονται -πλην της Γ΄ Λυκείου- για λόγους οικονομικούς, καθώς και ασφάλειας των μαθητών, οι ίδιοι λόγοι ισχύουν και για τις λεγόμενες εκπαιδευτικές εκδρομές. Η ανάγκη για ασφαλή μετακίνηση, διαμονή και ξενάγηση των μαθητών δεν είναι μικρότερη στις εκδρομές που γίνονται στα πλαίσια προγραμμάτων. Κι ας εγγυάται ο Σύλλογος την ασφάλεια των 14χρονων μαθητών ή η ομάδα των καθηγητών που τους συνοδεύει.
Αποτελεί στρέβλωση το να αποφασίζεται πρώτα η πραγματοποίηση της εκδρομής και ακολούθως να αναζητάται εκπαιδευτικό περιτύλιγμα, πρόγραμμα δηλαδή στο οποίο θα ενταχθεί. Όπως στρέβλωση αποτελεί και η εναγώνια προσπάθεια λίγων (ευτυχώς) εκπαιδευτικών να εντάξουν το σχολείο σε κάποιο πρόγραμμα που θα τους επιτρέψει να συνοδεύσουν τους μαθητές στην εκδρομή.
Στην τρέχουσα περίοδο με την ανεργία να πλήττει μεγάλο μέρος των οικογενειών και τα οικονομικά προβλήματα να δημιουργούν επιπρόσθετα αδιέξοδα, οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει, καθώς προέχουν τα ζητήματα επιβίωσης. Γι αυτή την αντικειμενική πραγματικότητα δεν μπορεί κανείς να αδιαφορεί. Πόσο μάλλον να σφίγγει τη θηλιά στο λαιμό των οικογενειών.
Τέλος, οι εκδρομές στο εξωτερικό δεν αποτέλεσαν ποτέ αίτημα κανενός φορέα. Ούτε των γονέων ούτε των εκπαιδευτικών. Προωθήθηκαν τα τελευταία χρόνια μέσω προγραμμάτων ως καινοτομίες, ως κριτήριο ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου, ακόμα και ως κριτήριο αξιολόγησης των σχολικών μονάδων. Και συνεχίζει παρά την μείωση λόγω των οικονομικών δυσκολιών και παρά το γεγονός ότι αυτού του τύπου οι δράσεις έχουν πλέον καταπέσει με πάταγο φανερώνοντας το σαθρό τους υπόβαθρο.
Και μια πρόταση:
Αν πραγματικά το Υπουργείο θέλει να δώσει οριστικό τέλος σε τέτοιου τύπου διακρίσεις, μπορεί να αποσαφηνίσει, αρχικά, τι συνιστά «πρόγραμμα» και ακολούθως να εντάξει τις εκδρομές – όλες τις εκδρομές- σε κάποιο «πραγματικό» πρόγραμμα που θα επιτρέπει σε όλα τα παιδιά να συμμετάσχουν (κάτι σαν τα προγράμματα κοινωνικού τουρισμού).
Γιάννης Σταύρου
Δάσκαλος, Αντιπρόεδρος Ένωσης Γονέων Ιωαννίνων
www.alfavita.gr
