Η Πρυτανεία του ΑΠΘ και η Επιτροπή Ακαδημαϊκής Τεκμηρίωσης και Αποτίμησης θα ήθελαν να ενημερώσουν τα μέλη του ΑΠΘ ότι, σύμφωνα με την κατάταξη του διεθνούς οργανισμού QS[1] για το 2015/16, το ΑΠΘ[2] βρίσκεται μεταξύ των θέσεων 461-470 της παγκόσμιας γενικής κατάταξης[3], διατηρώντας την περυσινή του θέση και την βαθμολογία του, και στην 2^η θέση μεταξύ των 6 Ελληνικών Πανεπιστημίων που συμμετέχουν στην κατάταξη, ανεβαίνοντας κατά μία θέση από την περυσινή κατάταξη.

Επιπλέον, το ΑΠΘ βρίσκεται μεταξύ των 200 καλύτερων Πανεπιστημίων της παγκόσμιας κατάταξης σε έναν από τους 5 επιστημονικούς κλάδους (faculty areas) της QS και συγκεκριμένα στον κλάδο Engineering and Technology (θέση 146, ανεβαίνοντας από την θέση 164 πέρυσι). Ακόμη, το ΑΠΘ βρίσκεται μεταξύ των 200 καλύτερων Πανεπιστημίων της παγκόσμιας κατάταξης σε 4 από τα 36 θεματικά-επιστημονικά πεδία, που αποτελούν υπο-περιοχές των 5 επιστημονικών κλάδων, και συγκεκριμένα στους κλάδους Engineering –Civil & Structural (θέσεις 51-100), Agriculture & Forestry (θέσεις 101-150), Environmental Sciences (101-150) και Earth & Marine Sciences (θέσεις 151-200).

Το ΑΠΘ είχε πολύ καλή επίδοση (άνω του μέσου όρου) στο κριτήριο της «φήμης» στους ακαδημαϊκούς κύκλους (θέση 298), καθώς και καλή επίδοση (κοντά στον μέσο όρο) στα κριτήρια της «φήμης» μεταξύ των εργοδοτών των αποφοίτων του (θέση 385), καθώς επίσης και του μέσου αριθμού των ετεροαναφορών σε εργασίες των μελών ΔΕΠ (θέση 393). Οι δείκτες στους οποίους το ΑΠΘ υστερεί είναι ο λόγος φοιτητών προς διδακτικό προσωπικό και η διεθνής διάσταση (διδακτικό προσωπικό και φοιτητές από το εξωτερικό). Εκτενέστερη αναφορά στην μεθοδολογία και στους δείκτες της QS γίνεται στο τέλος του κειμένου.

Η προαναφερθείσα μικρή άνοδος μας ικανοποιεί, δεδομένου ότι το ΑΠΘ είναι το μεγαλύτερο πολυθεματικό πανεπιστήμιο της χώρας, με 41 Τμήματα, και γνωρίζουμε όλοι τις αντίξοες συνθήκες υπό τις οποίες καλούμαστε να εκπαιδεύσουμε τους φοιτητές μας, αλλά και να διεξάγουμε έρευνα. Δυστυχώς, οι συνθήκες δυσκολεύουν ολοένα και περισσότερο, για λόγους ανεξάρτητους από τη βούλησή μας. Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα καλούμαστε να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας με 1959 Καθηγητές/Λέκτορες, ενώ η τελευταία φορά που ήμασταν κάτω από 2.000 ήταν το 1997.

Θεωρούμε, ωστόσο, ότι δεν πρέπει ούτε να εγκαταλείπουμε τις προσπάθειές μας, ούτε –βέβαια- να εφησυχάζουμε από την ικανοποιητική παρουσία μας στις διεθνείς κατατάξεις  και ότι οφείλουμε να συνεχίσουμε -με όσα μέσα διαθέτουμε- να αγωνιζόμαστε για τη διαρκή βελτίωση του ΑΠΘ, σε όλα τα επίπεδα.

Τέλος, θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι η παρακολούθηση της θέσης του ΑΠΘ στα διεθνή συστήματα κατάταξης των Πανεπιστημίων αξιοποιείται, απλά ως εργαλείο, για λόγους αυτογνωσίας και στρατηγικού σχεδιασμού.

Η μεθοδολογία της QS World University Rankings

Στην μεθοδολογία της QS τόσο για την γενική κατάταξη[4], όσο και για τα επί μέρους επιστημονικά πεδία[5] χρησιμοποιούνται οι ακόλουθοι δείκτες:

• Ακαδημαϊκή έρευνα ερωτηματολογίων. Στο ερωτηματολόγιο χρησιμοποιούνται ακαδημαϊκοί διαφόρων ειδικοτήτων και ερωτούνται για την κατά τη γνώμη τους 30 καλύτερα πανεπιστήμια, χωρίς να μπορούν να επιλέξουν το δικό τους. Στην έρευνα του 2015 χρησιμοποιήθηκαν 121,000 ερωτηματολόγια από ακαδημαϊκούς που προέρχονται από όλον τον κόσμο και σε βάθος πενταετίας. Το βάρος του κριτηρίου αυτού ποικίλλει ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο από 50% (science, technology) έως 90% (literature), ενώ στην γενική κατάταξη έχει βάρος 40%.
• Έρευνα ερωτηματολογίων εργοδοτών. Πρόκειται για ίδιου τύπου με την προηγούμενη έρευνα ερωτηματολογίων, μόνο που απευθύνεται σε δείγμα εργοδοτών των αποφοίτων των πανεπιστημίων. Στην έρευνα του 2015 χρησιμοποιήθηκαν περισσότερα από 28,800 ερωτηματολόγια. Το κριτήριο αυτό θεωρείται ότι αντανακλά την ποιότητα διδασκαλίας των πανεπιστημίων. Το βάρος του κριτηρίου αυτού ποικίλλει ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο από 10% (life and natural sciences, social sciences, humanities) έως 40% (accounting, finance), ενώ στην γενική κατάταξη έχει βάρος 10%.
• Αριθμός ετερο-αναφορών ανά εργασία. Η QS χρησιμοποιεί τα δεδομένα της βάσης Scopus. Αθροίζεται ο συνολικός αριθμός ετερο-αναφορών σε εργασίες της τελευταίας πενταετίας που συνεγράφησαν από μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου πάνω στο συγκεκριμένο επιστημονικό τομέα και διαιρούνται με τον αντίστοιχο συνολικό αριθμό εργασιών. Ο τομέας μιας εργασίας δεν καθορίζεται από το Τμήμα από το οποίο προέρχονται οι συγγραφείς, αλλά από τον κύριο επιστημονικό τομέα των περιοδικών στα οποία έχουν δημοσιευτεί οι εργασίες, ο οποίος καθορίζεται από τον κωδικό ASJC (All Science Journal Classification). Τα διεπιστημονικά περιοδικά δεν συμπεριλαμβάνονται. Το βάρος του κριτηρίου αυτού ποικίλλει ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο από 0% (literature) έως 25% (life and natural sciences), ενώ στην γενική κατάταξη έχει βάρος 20%. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην φετινή κατάταξη έχει γίνει κανονικοποίηση των αναφορών ανάλογα με τον επιστημονικό κλάδο, προκειμένου να είναι πιο δίκαια η σύγκριση μεταξύ Πανεπιστημίων που δεν έχουν όλους τους κλάδους.
• Λόγος φοιτητών προς μέλη ΔΕΠ. Το κριτήριο αυτό θεωρείται ότι αντανακλά την αφοσίωση του πανεπιστημίου στη διδασκαλία και ισχύει μόνο για την γενική κατάταξη, με βάρος 20%.
• Διεθνής διάσταση. Το κριτήριο αυτό ισχύει μόνο για την γενική κατάταξη και αναλύεται σε δύο υπο-κριτήρια, αυτό του ποσοστού των αλλοδαπών φοιτητών που φοιτούν στο ίδρυμα (με βάρος 5%) και το ποσοστό των αλλοδαπών μελών καθηγητών-λεκτόρων που εργάζονται στο ίδρυμα (με βάρος 5%).
• H-index: Αυτό το κριτήριο ισχύει μόνο για τα επί μέρους επιστημονικά πεδία. Πρόκειται για το γνωστό μας h-index, αλλά προσαρμοσμένο σε ομάδες εργασιών. Συγκεκριμένα, προσμετράται ο αριθμός ετερο-αναφορών για κάθε εργασία του ιδρύματος πάνω στον συγκεκριμένο τομέα και ο αριθμός h-index υποδηλώνει ότι h εργασίες έχουν πάνω από h αναφορές. Χρησιμοποιούνται 2 δείκτες, το h1 που αφορά τις εργασίες που χαρακτηρίζονται ως ανήκοντες σε συγκεκριμένο επιστημονικό τομέα και το h2 που αφορά τις εργασίες που χαρακτηρίζονται ως ανήκοντα MONO σε συγκεκριμένο επιστημονικό τομέα. Οι δύο δείκτες συναθροίζονται (μέσος όρος) με βάρος διπλάσιο στον h2. Το βάρος του κριτηρίου αυτού ποικίλλει ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο από 0% (literature) έως 25% (life and natural sciences).