Αθανάσιου Κατσίμπελη*
Η εκπαιδευτική κοινότητα και το Υπουργείο Παιδείας είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι τα τελευταία χρόνια στα θέματα της ενδοσχολικής βίας και έχει επίσημα καθιερωθεί η 6η Μαρτίου ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της Βίας στο Σχολείο.
Η ημέρα αυτή αποτελεί μια αφορμή για δασκάλους, μαθητές και γονείς ώστε στα σχολεία όλης της χώρας να ανταλλάξουμε σκέψεις, πληροφορίες και ιδέες και να ενεργοποιηθούμε με δράσεις ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού που εκδηλώνεται μεταξύ και εναντίον των μαθητών, ώστε να περιοριστούν οι δίαυλοι εκδήλωσης της βίας στη ζωή των ανηλίκων και να αποτραπούν οι αρνητικές συνέπειες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Τα περιστατικά αυτά σχολικής βίας έχουν λάβει μεγάλη δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια και πράγματι η κοινωνία μας δείχνει να έχει συνειδητοποιήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης και να μην τα ανέχεται.Δεν έχει κατανοήσει όμως η κοινωνία μας πως τα περιστατικά αυτά αποτελούν ένα μικρό μόνο αντικατοπτρισμό της παρακμής και της βίας που η ίδια διδάσκει καθημερινά στα παιδιά μας. Μέσα από τις καθημερινές παραστάσεις των παιδιών μας, μέσα από τα “επικίνδυνα σκουπίδια” της τηλεόρασης που αναγκάζουν τα παιδιά μας να βλέπουν καθώς δεν έχουν φροντίσει να έχουμε μια σύγχρονη εκπαιδευτική τηλεόραση.
Από την άλλη μεριά, η Πολιτεία εκτός από τις δράσεις ευαισθητοποίησης, οφείλει να φτιάξει έναν καλύτερο σχολικό περιβάλλον για τα παιδιά μας.
Πώς να μιλήσει κανείς για σχολική βία σε παιδιά που φοιτούν σε σχολεία με στοιβαγμένους μαθητές σε ακατάλληλα σχολικά κτήρια και ανύπαρκτες σχολικές αυλές;
Πώς να μιλήσει για σχολική βία σε παιδιά που βιώνουν καθημερινά τη βία της πείνας και του υποσιτισμού;
Πώς να μιλήσει κανείς για σχολική βία σε παιδιά που βιώνουν την οικογενειακή κατάθλιψη της Μνημονιακής πολιτικής στην παιδεία μας, σε παιδιά που τους έχουμε στερήσει το δικαίωμα να ονειρεύονται ένα καλύτερο μέλλον στη χώρα μας και όχι τη φυγή στο εξωτερικό;
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization)χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Συχνά το «ισχυρότερο» παιδί αντλεί από την πράξη του κάποιο όφελος, όπως ευχαρίστηση, κύρος, υλικά αποκτήματα, ενώ το «αδύναμο» παιδί δεν μπορεί να προστατέψει με ουσιαστικό και ριζικό τρόπο τον εαυτό του.
Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες.
Ένα σημείο το οποίο χρήζει διευκρίνισης είναι ότι όλες οι μορφές μαθητικής επιθετικότητας δεν αποτελούν εκφάνσεις του σχολικού εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
Η επιθετικότητα, η οποία αποτελεί οικουμενικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, δεν στοχεύει πάντα στην εμπρόθετη και επαναλαμβανόμενη τρομοκράτηση των «αδύναμων» και συνεπώς δεν αποτελεί σε όλες τις περιπτώσεις μορφή εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, η έκφραση επιθετικότητας στα πλαίσια κάποιου παιχνιδιού εξαιτίας μιας διαφωνίας, δεν αποτελεί αναγκαστικά μορφή εκφοβισμού.
Επίσης, η επιθετικότητα μπορεί να μετασχηματιστεί σε μορφές συμπεριφοράς κοινωνικά αποδεκτές, όπως είναι η διεκδικητικότητα, η πρωτοβουλία, το θάρρος της γνώμης, η δημιουργικότητα, η επιθυμία για μάθηση. Στις περιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο, η επιθετικότητα και η δύναμη (σωματική, ψυχολογική ή κοινωνική) διαστρεβλώνονται, γίνονται μέσο επιβολής και μάλιστα ένας τρόπος συσχέτισης με τους άλλους σε δυαδικό και ομαδικό επίπεδο.
Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές:
- Σωματικός: φυσικός τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον. Εκδηλώνεται με σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές και κλοτσιές, τρικλοποδιές, χτυπήματα με αντικείμενα, τσιμπήματα και δαγκωνιές, περιορισμό του άλλου μέσω σωματικών πρακτικών.
• Λεκτικός: συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, φραστικών επιθέσεων, προσβολών και απειλών, αγενών σχολίων και ειρωνείας, χρήση παρατσουκλιών.
• Εκφοβισμός με εκβιασμό: εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές ή και τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις.
• Έμμεσος ή κοινωνικός: προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση ή αγνόηση ατόμου, για άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο συγκεκριμένο συμμαθητή τους, διάδοση κακόβουλων φημών και ψευδών.
- Ηλεκτρονικός: αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών MMS και SMS που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης, χρήση ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου ατόμου, αποκλεισμός του από μια δικτυακή ομάδα, κλήσεις στο κινητό του από άγνωστο νούμερο.
• Ρατσιστικός: διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της οικονομικής κατάστασης, της διαφορετικότητας.
- Σεξουαλικός: υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύμητο άγγιγμα, μέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.
Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης..
Συνέχεια του άρθρου: εδώ
